Ο απόηχος της Άλωσης της Κωνσταντινούπολης (29 Μαϊου 1453) μέσα από τη δημώδη παράδοση.

Το Προπύργιο της Ανατολικής Αυτοκρατορίας του Ελληνισμού, που ονομάστηκε μετέπειτα από δυτικούς ιστορικούς Βυζάντιο, αλώθηκε από ξένους και εσωτερικούς εχθρούς και η εθνική ψυχή του γένους μας, συγκλονισμένη, δεν έπαψε να θρηνεί και να ανακαλεί στη μνήμη της το τραγικό γεγονός. Είχε προηγηθεί στις 29 Μαρτίου 1430 η κατάκτηση  της δικής μας πόλης, της Θεσσαλονίκης, η οποία διατηρούσε πάντα μια ιδιαίτερη σχέση με την Κωνσταντινούπολη, καθώς ήταν «συμβασιλεύουσα» πόλη και φορέας της βυζαντινής κουλτούρας. 

 

Οι συμφορές εις βάρος του ελληνισμού είχαν αρχίσει πολύ νωρίτερα από την πολιορκία και την άλωση της Κωνσταντινούπολης. Οι συνεχείς κατακτήσεις των Τούρκων κατά τον 14^ο αιώνα είχαν ακρωτηριάσει σε δραματικό βαθμό το Βυζαντινό κράτος. Τα ιστορικά γεγονότα αποδίδονται τέλεια στην τραγικότητά τους μέσα από τη δημώδη ποίηση. Η δημοτική ποιητική παράδοση περιγράφει με τον πιο εκπληκτικό και αυθεντικό τρόπο  τις πολλαπλές καταστροφές σημαντικών πόλεων στη Θράκη και τη Μακεδονία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το δημοτικό τραγούδι που επιγράφεται «Το Κρούσος της Αντριανόπολης» και διεκτραγωδεί την άλωση της Αδριανούπολης της Θράκης από τους Τούρκους του Μουράτ πασά το 1361. Η μαρτυρική αυτή πόλη υπέστη πολλές δηώσεις από τις αρχές του 13^ου αιώνα και από άλλους λαούς –Φράγκους, Βούλγαρους, Έλληνες! Για το λόγο αυτό διατηρήθηκε νωπή η μνήμη των αλλεπάλληλων αλώσεων και καταστροφών στο συγκεκριμένο δημώδες άσμα: «Τα χελιδόνια της Βλαχιάς και τα πουλιά της Δύσης, κλαίσιν την Αντριανόπολη την πολυκρουσεμένη, απού την εκρουσεύγανε τρεις εορτές του χρόνου…»!

 

Η δημώδης ποίηση εκφράζει σε έρρυθμο λόγο και μελωδία τα συναισθήματα που συγκινούν τη λαϊκή ψυχή. Τα τραγούδια αυτά ζουν ως μέρος αναπόσπαστο της πνευματικής και καλλιτεχνικής ζωής του λαού, ως απρόσωπο και κοινό κτήμα του. Όταν οι Οθωμανοί άρχισαν να σφίγγουν τον κλοιό γύρω από την πρωτεύουσα της Αυτοκρατορίας, τόσο ο τελευταίος Βυζαντινός Αυτοκράτορας Κωνσταντίνος ΙΑ΄ Παλαιολόγος, όσο και οι προκάτοχοί του, αυτοκράτορες Ιωάννης Ε΄, Μανουήλ Β΄ και Ιωάννης Η΄ Παλαιολόγος επισκέφθηκαν τις χριστιανικές  χώρες της Δύσης για να ζητήσουν βοήθεια. Το δημοτικό τραγούδι που επιγράφεται «Του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου»  μας μιλά για την «επαιτεία βοηθείας» του αυτοκράτορα, ο οποίος «περιερχόμενος εις την  ξένην, ως διακονιάρης (sic)» αναγνωρίστηκε από τα όπλα που είχε κάτω από το μανδύα του ότι ήταν βασιλόπουλο!

 

Φυσικά,  μεταξύ των πιο συγκλονιστικών ιστορικών τραγουδιών της δημοτικής μας παράδοσης, εξέχουσα θέση έχει το άσμα της Αγιά Σοφιάς και το Ανακάλημα (Θρήνος) της Κωνσταντινούπολης. Η λαϊκή Μούσα εκφράζει με βαθύ λυρισμό το σπαραγμό και τη συγκίνηση από το πάρσιμο της Πόλης:

«Πήραν την Πόλη, πήρα την! Πήραν τη Σαλονίκη!

Πήραν και την Αγιά Σοφιά, το μέγα μοναστήρι,

που είχε τριακόσια σήμαντρα και εξήντα δύο καμπάνες,

κάθε καμπάνα και παπάς , κάθε παπάς και διάκος.

Σιμά να βγουν τα άγια κι ο βασιλιάς του κόσμου

φωνή τους ήρθε εξ’ ουρανού, αγγέλων απ’ το στόμα

Αφήτ’ αυτήν την ψαλμουδιά, να χαμηλώσουν τ’ άγια…»

 

Αυτός ο τελευταίος υψηλής αισθητικής  στίχος από το στόμα του λαού συνδέεται με την παράδοση που θέλει την τελευταία λειτουργία στην Αγία Σοφία να διακόπτεται καθώς ψαλλόταν ο χερουβικός ύμνος και επρόκειτο να γυρίσουν τα άγια… να βγει ο βασιλιάς του κόσμου,  «ως τον βασιλέα των όλων υποδεξόμενοι». Την ιερή αυτή στιγμή διάλεξε ο λαϊκός ποιητής για να θρηνήσει για τη μεγάλη συμφορά. 

 

Το άλλο εκπληκτικό άσμα που ανακάλυψε ο Legrant το 1875 σε παρισινή βιβλιοθήκη, και το οποίο ο Εμμανουήλ Κριαράς θεωρεί ότι γράφτηκε στην Κύπρο αμέσως μετά την Άλωση, επιγράφεται «Ανακάλημα της Κωνσταντινούπολης» και περιγράφει με δραματικό τρόπο τον απόηχο από τα γεγονότα της Άλωσης:

«Θρήνος, κλαυθμός και οδυρμός και στεναγμός και λύπη

 Θλίψις απαραμύθητος έπεσεν τοις Ρωμαίοις

εχάσασιν  το σπίτιν τους, την Πόλιν την αγία

το θάρρος και το καύχημα και την απαντοχήν τους.

Τις το ‘πεν,  τις το μήνυσε, πότ’ ήθεν το μαντάτο;

…οι Τούρκοι ότε ήρθασιν, επήρασιν την Πόλιν

απώλεσαν τους χριστιανούς εκεί και πανταχόθεν». 

 

Επίσης στα τραγούδια του Πόντου και ιδιαίτερα της Τραπεζούντας, η οποία ήταν ακόμη αδούλωτη το 1453 και είχε κυβερνήτη τον Δαβίδ Κομνηνό, τα δεινά της Πτώσης περιγράφονται με δραματική ένταση:

«Έναν πουλίν, καλόν πουλίν, έβγαιν’ από την Πόλιν,

ουδέ σ αμπέλια ‘κόνεψεν, ουδέ σε περιβόλια

επήγεν και εκόνεψεν και στου Ηλί τον κάστρον.

Εσείξεν τ’ έναν το φτερόν, στο αίμα βουτεμένον,

εσείξεν τ’ άλλο το φτερόν, χαρτίν έχει γραμμένον.

Αυτό κανείς ουκ ενέγνωσεν, ουδ’ ο μητροπολίτης.

Έναν παιδίν, καλόν παιδίν, έρχεται και αναγνώθει…

«η Ρωμανία πέρασεν, η Ρωμανία ‘πάρθεν…»

-Η Ρωμανία κι αν πέρασεν, ανθεί και φέρει κι άλλο»!

 

 

Ο απόηχος της Άλωσης της Κωσταντινούπολης (29 Μαϊου 1453) μέσα από τη δημοτική ποίηση.

Ο Απόηχος της Άλωσης της Κωνσταντινούπολης, (29 Μαϊου 1453) μέσα από την ποίηση του λαού!

Το Προπύργιο της Ανατολικής Αυτοκρατορίας του Ελληνισμού, που ονομάστηκε μετέπειτα από δυτικούς ιστορικούς Βυζάντιο, αλώθηκε από ξένους και εσωτερικούς εχθρούς και η εθνική ψυχή του γένους μας, συγκλονισμένη, δεν έπαψε να θρηνεί και να ανακαλεί στη μνήμη της το τραγικό γεγονός. Είχε προηγηθεί στις 29 Μαρτίου 1430 η κατάκτηση  της δικής μας πόλης, της Θεσσαλονίκης, η οποία διατηρούσε πάντα μια ιδιαίτερη σχέση με την Κωνσταντινούπολη, καθώς ήταν «συμβασιλεύουσα» πόλη και φορέας της βυζαντινής κουλτούρας.

Οι συμφορές εις βάρος του ελληνισμού είχαν αρχίσει πολύ νωρίτερα από την πολιορκία και την άλωση της Κωνσταντινούπολης.

Οι συνεχείς κατακτήσεις των Τούρκων κατά τον 14^ο αιώνα είχαν ακρωτηριάσει σε δραματικό βαθμό το Βυζαντινό κράτος. Τα ιστορικά γεγονότα αποδίδονται τέλεια στην τραγικότητά τους μέσα από τη δημώδη ποίηση. Η δημοτική ποιητική παράδοση περιγράφει με τον πιο εκπληκτικό και αυθεντικό τρόπο  τις πολλαπλές καταστροφές σημαντικών πόλεων στη Θράκη και τη Μακεδονία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το δημοτικό τραγούδι που επιγράφεται «Το Κρούσος της Αντριανόπολης» και διεκτραγωδεί την άλωση της Αδριανούπολης της Θράκης από τους Τούρκους του Μουράτ πασά το 1361. Η μαρτυρική αυτή πόλη υπέστη πολλές δηώσεις από τις αρχές του 13^ου αιώνα και από άλλους λαούς –Φράγκους, Βούλγαρους, Έλληνες! Για το λόγο αυτό διατηρήθηκε νωπή η μνήμη των αλλεπάλληλων αλώσεων και καταστροφών στο συγκεκριμένο δημώδες άσμα: «Τα χελιδόνια της Βλαχιάς και τα πουλιά της Δύσης, κλαίσιν την Αντριανόπολη την πολυκρουσεμένη, απού την εκρουσεύγανε τρεις εορτές του χρόνου…»!

Η δημώδης ποίηση εκφράζει σε έρρυθμο λόγο και μελωδία τα συναισθήματα που συγκινούν τη λαϊκή ψυχή. Τα τραγούδια αυτά ζουν ως μέρος αναπόσπαστο της πνευματικής και καλλιτεχνικής ζωής του λαού, ως απρόσωπο και κοινό κτήμα του. Όταν οι Οθωμανοί άρχισαν να σφίγγουν τον κλοιό γύρω από την πρωτεύουσα της Αυτοκρατορίας, τόσο ο τελευταίος Βυζαντινός Αυτοκράτορας Κωνσταντίνος ΙΑ΄ Παλαιολόγος, όσο και οι προκάτοχοί του, αυτοκράτορες Ιωάννης Ε΄, Μανουήλ Β΄ και Ιωάννης Η΄ Παλαιολόγος επισκέφθηκαν τις χριστιανικές  χώρες της Δύσης για να ζητήσουν βοήθεια. Το δημοτικό τραγούδι που επιγράφεται «Του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου»  μας μιλά για την «επαιτεία βοηθείας» του αυτοκράτορα, ο οποίος «περιερχόμενος εις την  ξένην, ως διακονιάρης (sic)» αναγνωρίστηκε από τα όπλα που είχε κάτω από το μανδύα του ότι ήταν βασιλόπουλο!

Φυσικά,  μεταξύ των πιο συγκλονιστικών ιστορικών τραγουδιών της δημοτικής μας παράδοσης, εξέχουσα θέση έχει το άσμα της Αγιά Σοφιάς και το Ανακάλημα (Θρήνος) της Κωνσταντινούπολης. Η λαϊκή Μούσα εκφράζει με βαθύ λυρισμό το σπαραγμό και τη συγκίνηση από το πάρσιμο της Πόλης:

«Πήραν την Πόλη, πήρα την! Πήραν τη Σαλονίκη!

Πήραν και την Αγιά Σοφιά, το μέγα μοναστήρι,

που είχε τριακόσια σήμαντρα και εξήντα δύο καμπάνες,

κάθε καμπάνα και παπάς , κάθε παπάς και διάκος.

Σιμά να βγουν τα άγια κι ο βασιλιάς του κόσμου

φωνή τους ήρθε εξ’ ουρανού, αγγέλων απ’ το στόμα

Αφήτ’ αυτήν την ψαλμουδιά, να χαμηλώσουν τ’ άγια…»

Αυτός ο τελευταίος υψηλής αισθητικής  στίχος από το στόμα του λαού συνδέεται με την παράδοση που θέλει την τελευταία λειτουργία στην Αγία Σοφία να διακόπτεται καθώς ψαλλόταν ο χερουβικός ύμνος και επρόκειτο να γυρίσουν τα άγια… να βγει ο βασιλιάς του κόσμου,  «ως τον βασιλέα των όλων υποδεξόμενοι». Την ιερή αυτή στιγμή διάλεξε ο λαϊκός ποιητής για να θρηνήσει για τη μεγάλη συμφορά.

Το άλλο εκπληκτικό άσμα που ανακάλυψε ο Legrant το 1875 σε παρισινή βιβλιοθήκη, και το οποίο ο Εμμανουήλ Κριαράς θεωρεί ότι γράφτηκε στην Κύπρο αμέσως μετά την Άλωση, επιγράφεται «Ανακάλημα της Κωνσταντινούπολης» και περιγράφει με δραματικό τρόπο τον απόηχο από τα γεγονότα της Άλωσης:

«Θρήνος, κλαυθμός και οδυρμός και στεναγμός και λύπη

 Θλίψις απαραμύθητος έπεσεν τοις Ρωμαίοις

εχάσασιν  το σπίτιν τους, την Πόλιν την αγία

το θάρρος και το καύχημα και την απαντοχήν τους.

Τις το ‘πεν,  τις το μήνυσε, πότ’ ήθεν το μαντάτο;

…οι Τούρκοι ότε ήρθασιν, επήρασιν την Πόλιν

απώλεσαν τους χριστιανούς εκεί και πανταχόθεν».

Επίσης στα τραγούδια του Πόντου και ιδιαίτερα της Τραπεζούντας, η οποία ήταν ακόμη αδούλωτη το 1453 και είχε κυβερνήτη τον Δαβίδ Κομνηνό, τα δεινά της Πτώσης περιγράφονται με δραματική ένταση:

«Έναν πουλίν, καλόν πουλίν, έβγαιν’ από την Πόλιν,

ουδέ σ αμπέλια ‘κόνεψεν, ουδέ σε περιβόλια

επήγεν και εκόνεψεν και στου Ηλί τον κάστρον.

Εσείξεν τ’ έναν το φτερόν, στο αίμα βουτεμένον,

εσείξεν τ’ άλλο το φτερόν, χαρτίν έχει γραμμένον.

Αυτό κανείς ουκ ενέγνωσεν, ουδ’ ο μητροπολίτης.

Έναν παιδίν, καλόν παιδίν, έρχεται και αναγνώθει…

«η Ρωμανία πέρασεν, η Ρωμανία ‘πάρθεν…»

-Η Ρωμανία κι αν πέρασεν, ανθεί και φέρει κι άλλο»!

Nicolo Machiavelli, Il Principe. ... Ο Ηγεμόνας του Μακιαβέλι δεν είναι και τόσο ...μακιαβελικός!

Μακιαβέλι και Μέγας Αλέξανδρος:
Alessandro Magno divento signore dell Asia in pochi anni ... perche c' e un principe e tutti gli altri sono servi... 
Ο Μ. Αλέξανδρος έγινε κυρίαρχος της Ασίας του Δαρείου γιατί το σύστημα ήταν προσωποκεντρικό. Ένας ο τύραννος και οι άλλοι δούλοι. Έτσι αφού νίκησε τον Δαρείο έγινε εκείνος νόμιμος βασιλεύς...
 

Πολιτικό μανιφέστο, πολιτική φιλοσοφία, φιλοσοφία της ιστορίας ή ουμανιστικό προσκλητήριο, όπως και να το ονομάσει κανείς, το έργο «Ηγεμόνας» κατέχει περίοπτη θέση στην ιστορία των ιδεών της δυτικής κουλτούρας.  Ο συγγραφέας του, Niccolo Machiavelli (1469 – 1527), γέννημα - θρέμμα της Αναγέννησης και σύγχρονος του Michelangelo Buanarroti, προσπάθησε να θέσει τα θεμέλια της εκκοσμίκευσης της Ιστορίας, δηλαδή της ανθρώπινης ιστορίας, η οποία δεν διαμορφώνεται μόνο από την Τύχη (Fortuna) και την Ανάγκη (Necessita) αλλά κυρίως από τον Άνθρωπο, τον Ορθό Λόγο και την Αξιοσύνη ή Αρετή (Virtu). Ενδιάμεσος κρίκος σε αυτούς τους δύο πόλους, την Τύχη και τον Άνθρωπο, είναι η Περίσταση ή Ευκαιρία (Occasione). Όσο πιο δύσκολη είναι η συγκυρία, τόσο πιο εύκολο είναι για τον άξιο ηγεμόνα να την μετατρέψει σε ευκαιρία ανάδειξής του! Για να γίνει αυτό πρέπει να τεθούν στο περιθώριο της πολιτικής ζωής οι παλιοί άρχοντες μαζί με τα ελαττώματά τους –απραγία, ασωτία, πονηρία- και να αναδειχθούν στην εξουσία οι πραγματικά άξιοι και ικανοί.

Η εκπαίδευση που έλαβε ο Μακιαβέλι ήταν η ανθρωπιστική (ουμανιστική) αγωγή της εποχής του. Οι σπουδές και οι γνωριμίες του τον βοήθησαν να αναρριχηθεί στην πολιτική ζωή της Φλωρεντίας. Διετέλεσε διοικητής των περιοχών που είχε υπό τον έλεγχό της η Φλωρεντία και υπήρξε εξαιρετικός διπλωμάτης. Στις διπλωματικές του αποστολές είχε την ευκαιρία να γνωρίσει μεγάλες πολιτικές προσωπικότητες , όπως τον Καίσαρα Βοργία, νόθο γιο του Πάπα Αλέξανδρου ΣΤ’ και δούκα της Ρωμανίας (περιοχή Ρώμης), περιβόητο για τα εγκλήματά του αλλά και για την ισχυρή του θέληση. Ο Μακιαβέλι αποσύρθηκε από την ενεργό πολιτική δράση όταν τα ισπανικά στρατεύματα του Φερδινάνδου κατέλαβαν τη Φλωρεντία το 1512 και οι Μέδικοι επανήλθαν στην εξουσία, αφού κατέλυσαν τη respublica. Αρχίζει τότε τη συγγραφή των κυριότερων έργων του. Το 1513 γράφει τον «Ηγεμόνα» και τον αφιερώνει στον Λαυρέντιο των Μεδίκων, αποκαλώντας τον Μεγαλοπρεπή για να αποκτήσει, μάταια, την εύνοιά του. Την ίδια χρονιά αρχίζει το πιο σημαντικό του έργο, τους Λόγους (Discorsi) στα Δέκα πρώτα βιβλία του Τίτου Λίβιου.

Όραμα του Μακιαβέλι είναι η απελευθέρωση και η ένωση των κρατιδίων της Ιταλικής χερσονήσου και η δημιουργία ενός έθνους – κράτους που θα αντικαθιστούσε την πόλη – κράτος. Η εποχή του ανέδειξε ανθρώπους άξιους και αυτοδημιούργητους τόσο στο χώρο της υπερπόντιας εμπορευματικής οικονομίας, όσο και στις τέχνες και τα γράμματα. Συγχρόνως το φεουδαρχικό σύστημα εξουσίας δίνει τη θέση του στη συγκεντρωτική εξουσία του ηγεμόνα. Ο Μακιαβέλι περιφρονεί τους τίτλους καταγωγής των αρχόντων (σήμερα θα λέγαμε «τίτλους τιμής» σε κόμματα και συνδικάτα) και πιστεύει πως το «χέρι και η γλώσσα αποτελούν τα τρισεύγενα όργανα για να γίνει κάποιος ευγενής».

Ο Ηγεμόνας του φλωρεντινού στοχαστή είναι μισός άνθρωπος, μισό θηρίο, όπως ακριβώς ο κένταυρος Χείρων, ο παιδαγωγός του Αχιλλέα και άλλων ηγεμόνων. Και από τα θηρία ο σωστός ηγεμόνας πρέπει να υιοθετήσει τη φύση του λιονταριού για να διώχνει τους λύκους και τη φύση της αλεπούς για να μην πέφτει στις παγίδες! Υπάρχουν δύο τρόποι για να ανέβει ένας ηγεμόνας στην εξουσία: είτε με την εύνοια των συμπολιτών του είτε με την εύνοια των μεγάλων και ισχυρών. Οι μεγάλοι βλέποντας ότι δεν μπορούν να αντισταθούν στο λαό αρχίζουν να προσδίδουν κύρος σε έναν δικό τους και τον κάνουν ηγεμόνα για να μπορούν, υπό την προστασία του, να ικανοποιούν τις επιθυμίες τους!  Ο λαός, από την άλλη, βλέποντας ότι δεν μπορεί να αντισταθεί στους μεγάλους, προσδίδει κύρος σε κάποιον και τον κάνει ηγεμόνα για να είναι προστατευμένος υπό την εξουσία του!

Ο ρεαλιστής Μακιαβέλι καταλήγει στο συμπέρασμα ότι όποιος γίνεται ηγεμόνας με τη βοήθεια του λαού, διατηρείται στην εξουσία με λιγότερη δυσκολία. Όταν βασιστεί στο λαό ένας άντρας ψυχωμένος που δεν τα χάνει στις αναποδιές, δεν παραλείπει καμιά αμυντική προετοιμασία και εμψυχώνει με το φρόνημά του και με τις διαταγές του όλο το λαό, δεν θα βρεθεί ποτέ προδομένος από αυτόν και επιπλέον θα έχει θέσει γερά θεμέλια.  Η προσωπική αξιοσύνη (virtu) των ηγεμόνων αντιτάσσεται στην τύχη και άπτεται της ελευθερίας, καθώς περιορίζει το χώρο του απρόβλεπτου και ανεξέλεγκτου και απορρίπτει την παθητική αποδοχή των πραγμάτων. Η αποδοχή των ορίων της ανθρώπινης δραστηριότητας και η αναγνώριση των σταθερών της πλαισίων δεν πρέπει να μεταφράζεται ως άλλοθι της αδράνειας. Γιατί «αφού δεν ξέρουν τους σκοπούς της fortuna, που περνάει από δρόμους πλάγιους και άγνωστους,  οφείλουν πάντα να ελπίζουν και να μη σταυρώνουν τα χέρια τους σε όποια αναποδιά κι αν βρίσκονται».

Αφιερωμένο εξαιρετικά σε ηγεμόνες και ηγεμονίσκους!

ΕΠΙ ΑΣΠΑΛΑΘΩΝ...

Εἶναι τὸ τελευταῖο ποίημα τοῦ Σεφέρη καὶ δημοσιεύτηκε στὸ Βῆμα (23. 9. 71) τρεῖς μέρες μετὰ τὸ θάνατό του στὴν περίοδο τῆς δικτατορίας. Τὸ ποίημα βασίζεται σὲ μία περικοπῆ τοῦ Πλάτωνα (Πολιτεία 614 κ. ἑ.) ποὺ ἀναφέρεται στὴ μεταθανάτια τιμωρία τῶν ἀδίκων καὶ ἰδιαίτερα τοῦ Ἀρδιαίου. Ὁ Ἀρδιαῖος, τύραννος σὲ μία πόλη, εἶχε σκοτώσει τὸν πατέρα του καὶ τὸν μεγαλύτερό του ἀδερφό του. Γι᾿ αὐτὸ καὶ ἡ τιμωρία του, καθὼς καὶ τῶν ἄλλων τυράννων, στὸν ἄλλο κόσμο στάθηκε φοβερή. Ὅταν ἐξέτισαν τὴν καθιερωμένη ποινὴ ποὺ ἐπιβαλλόταν στοὺς ἀδίκους καὶ ἑτοιμαζόταν νὰ βγοῦν στὸ φῶς, τὸ στόμιο δὲν τοὺς δεχόταν ἀλλὰ ἔβγαζε ἕνα μουγκρητό. «Τὴν ἴδια ὥρα ἄντρες ἄγριοι καὶ ὅλο φωτιὰ ποὺ βρισκόταν ἐκεῖ καὶ ἤξεραν τί σημαίνει αὐτὸ τὸ μουγκρητό, τὸν Ἀρδιαῖο καὶ μερικοὺς ἄλλους ἀφοῦ τοὺς ἔδεσαν τὰ χέρια καὶ τὰ πόδια καὶ τὸ κεφάλι, ἀφοῦ τοὺς ἔριξαν κάτω καὶ τοὺς ἔγδαραν, ἄρχισαν νὰ τοὺς σέρνουν ἔξω ἀπὸ τὸ δρόμο καὶ νὰ τοὺς ξεσκίζουν ἐπάνω στ᾿ ἀσπαλάθια καὶ σὲ ὅλους ὅσοι περνοῦσαν ἀπὸ ἐκεῖ ἐξηγοῦσαν τὶς αἰτίες ποὺ τὰ παθαίνουν αὐτὰ καὶ ἔλεγαν πὼς τοὺς πηγαίνουν νὰ τοὺς ρίξουν στὰ Τάρταρα». (Πλ. Πολιτεία 616).

 Ἦταν ὡραῖο τὸ Σούνιο τὴ μέρα ἐκείνη τοῦ Εὐαγγελισμοῦ.
πάλι μὲ τὴν ἄνοιξη.
Λιγοστὰ πράσινα φύλλα γύρω στὶς σκουριασμένες πέτρες
τὸ κόκκινο χῶμα καὶ οἱ ἀσπάλαθοι
δείχνοντας ἕτοιμα τὰ μεγάλα τους βελόνια
καὶ τοὺς κίτρινους ἀνθούς.
Ἀπόμερα οἱ ἀρχαῖες κολόνες, χορδὲς μιᾶς ἅρπας ποὺ ἀντηχοῦν
ἀκόμη...
Γαλήνη
-Τί μπορεῖ νὰ μοῦ θύμισε τὸν Ἀρδιαῖο ἐκεῖνον;
Μιὰ λέξη στὸν Πλάτωνα θαρρῶ, χαμένη στοῦ μυαλοῦ
τ᾿ αὐλάκια.
Τ᾿ ὄνομα τοῦ κίτρινου θάμνου
δὲν ἄλλαξε ἀπὸ κείνους τοὺς καιρούς.
Τὸ βράδυ βρῆκα τὴν περικοπή:
«τὸν ἔδεσαν χειροπόδαρα» μᾶς λέει
«τὸν ἔριξαν χάμω καὶ τὸν ἔγδαραν
τὸν ἔσυραν παράμερα τὸν καταξέσκισαν
ἀπάνω στοὺς ἀγκαθεροὺς ἀσπάλαθους
καὶ πῆγαν καὶ τὸν πέταξαν στὸν Τάρταρο κουρέλι».
Ἔτσι στὸν κάτω κόσμο πλέρωνε τὰ κρίματά του
Ὁ Παμφύλιος ὁ Ἀρδιαῖος ὁ πανάθλιος Τύραννος
31 τοῦ Μάρτη 1971

Ποντιακός Ελληνισμός.

ΠΟΝΤΙΑΚΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ.

Η εφημερίδα «Εμπρός» , το Νοέμβριο του 1908 καυτηρίαζε την τουρκική πολιτική σχετικά με τις ελευθερίες που αναγνώριζε στους Έλληνες του Πόντου. Με ένα στιχούργημα σατίριζε την τουρκική αντίληψη περί εκλογών… «Χουριέτ (δηλαδή ελευθερία) θα πει να είστε ευπειθείς μας πάντα δούλοι, τσιμουδιά να μην ακούμε από το βρώμικό σας στόμα, να προσέρχεσθε εμπρός μας χαμαί νεύοντες το όμμα και να κάμετε με σέβας βαθυτάτους τεμενάδες, έχοντες υπόψη πάντα ότι είσαστε ραγιάδες(!)». Θα μας δοθεί η ευκαιρία να μιλήσουμε εκτενώς για τη γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου και για το ρόλο των Νεότουρκων και της Γερμανίας σε αυτόν. Καλό όμως είναι πρώτα να δούμε κάποια αριθμητικά στοιχεία που επιβεβαιώνουν την ακμαία παρουσία του ελληνικού στοιχείου στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας. 

  Ο εθνομάρτυρας δημοσιογράφος και εκδότης της εφημερίδας «Εποχή» της Τραπεζούντας, Ν. Καπετανίδης, σε πρωτοσέλιδο άρθρο στις 31 Οκτωβρίου 1919  με τίτλο «Αι Στατιστικαί», τονίζει την αναγκαιότητα της επίσημης καταγραφής του ελληνικού πληθυσμού και την αξιοποίηση της στατιστικής επιστήμης. Αναφέρει χαρακτηριστικά: «Η στατιστική του πληθυσμού, η στατιστική των προσφύγων και των μεταναστών, η στατιστική των γεννήσεων και της θνησιμότητας, η στατιστική των πολλών και διαφόρων αιτίων της όποιας ελληνικής κακοδαιμονίας, η στατιστική των επαγγελμάτων, των υπαλλήλων, των διδασκάλων, των ιερέων, των εμπόρων, των τεχνικών, όλος αυτός ο μεγάλος πίνακας θα χρησίμευε, αντί πάσης άλλης γνώμης και κρίσεως, ως ο ασφαλέστερος και λαμπρότερος προβολέας, μέσω του οποίου θα εξάγονταν σοφά συμπεράσματα, ώστε να εδραιωθεί μια πιο συστηματική και τελεσφόρος εθνική εργασία! (Από το βιβλίο του Κ. Φωτιάδη για τη Γενοκτονία των Ποντίων).

            Το 1870 ο πληθυσμός του Πόντου υπολογιζόταν σε 1εκατομμύριο από το οποίο οι 650,000 ανήκαν στην νομαρχία της Τραπεζούντας, οι 250,000 στην ποντιακή περιοχή της Σεβάστειας και οι 100,000 στη νομαρχία Θεοδοσιουπόλεως. Ως προς τη φυλή επικρατέστερη ήταν η ελληνική και έπειτα ερχόταν η οθωμανική, η αρμενική και οι άλλοι λαοί (Κιρκάσιοι, Λαζοί, Ίβηρες, Πέρσες, Κούρδοι). Ωστόσο ανάμεσα στους ελληνικής καταγωγής υπήρχαν πολλοί μουσουλμάνοι, οι οποίοι αναγκάστηκαν να ασπαστούν τον ισλαμισμό. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο ιστορικός Δ. Κιτσίκης αναφέρει ότι  «ο ισλαμικός προσηλυτισμός είχε ως αποτέλεσμα την αλλοίωση του εθνοφυλετικού και πολιτισμικού χάρτη και ότι εν μέρει ο τουρκικός λαός είναι ελληνικής και γενικότερα χριστιανορθόδοξης καταγωγής. Ο αφομοιωμένος μικρασιατικός ελληνισμός μαζί με τις υπόλοιπες αυτόχθονες εθνότητες που αλλαξοπίστησαν αποτελούν σήμερα το σημαντικότερο ποσοστό του τουρκικού λαού!

            Πριν την άλωση της Τραπεζούντας από τους Οθωμανούς το 1461, ο πληθυσμός της ήταν πάρα πολύ ακμαίος. Στη συνέχεια όμως λόγω της καταπίεσης και της οικονομικής εκμετάλλευσης μεγάλο μέρος του πληθυσμού της μετατοπίστηκε. Στους χριστιανούς με ελληνική καταγωγή αιτία του διασκορπισμού ήταν οι βιαιοπραγίες των Τούρκων και ο μωαμεθανικός προσηλυτισμός. Ειδικά για τους κατοίκους της ενδοχώρας (π.χ. Χαλδεία και Καππαδοκία) οι μετακινήσεις προς τα παράλια ή προς τα εμπορικότερα μέρη έγιναν λόγω ελλείψεως «ησυχίας και πόρων». Οι πολλές αυξομειώσεις στον ελληνικό πληθυσμό οφείλονται και στην αναγκαστική έξοδο πολλών καταπιεζόμενων Ελλήνων προς την ομόθρησκη Ρωσία. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η συγγραφέας Μ. Κορομηλά, τους Βυζαντινούς πρόσφυγες στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες και στην Αγία Ρωσία ακολούθησαν κατά καιρούς μεγάλα μεταναστευτικά ρεύματα: 1453, 1774, 1828, 1878… Φαναριώτες, Μακεδόνες, Ηπειρώτες και Μωραϊτες στη Βλαχομπογδανία. Κυκλαδίτες φυγάδες στην Κριμαία και στην Αζοφική. Χιώτες, Πόντιοι και Ανατολίτες στον Καύκασο, στη Γεωργία, στο Αζερμπαϊτζάν. Επτανήσιοι στον Δούναβη… Φυσικά όλη αυτή η μαυροθαλασσίτικη πανσπερμία έστελνε τα παιδιά της στη Μεγάλη του Γενους Σχολή στην Κωνσταντινούπολη ή σε άλλα ιδρύματα της Πόλης. Το 1917 ζούσαν στη Ρωσία 750,000 Έλληνες. Για λόγους εθνικής επιβίωσης πολλοί βέβαια πήραν και το δρόμο των απάτητων βουνών του Πόντου, όπου και έκτισαν νέα χωριά και πόλεις και δημιούργησαν νέο αδούλωτο ελληνικό πολιτισμό.

            Κατά τον Δ. Οικονομίδη, ο πληθυσμός όλου του Πόντου πριν αρχίσουν οι γενοκτονίες των Αρμενίων και των Ελλήνων στα χωρογραφικά όρια Σινώπης – Βατούμ και σε έκταση 71,500 τ.χλμ ανερχόταν σε 2 εκατομμύρια. Ο ελληνικός πληθυσμός με τις πιο συντηρητικές απογραφές ανερχόταν σε 700,000 άτομα στην Τραπεζούντα, στη Σινώπη, στην Αμάσεια, στο Καραχισάρ, στην Τοκάτη. Την ύπαρξη 700,000 Ελλήνων αναγνώρισε και η κυβέρνηση του Κιαμήλ Πασά το 1912 , όταν ήρθε σε συμφωνία με το Οικουμενικό Πατριαρχείο για κοινή κατανομή βουλευτικών εδρών. Στον αριθμό των 700,000 δεν υπολογίζονται οι ελληνόφωνοι μουσουλμάνοι με ελληνική συνείδηση ούτε οι κρυπτοχριστιανοί του Πόντου. Επίσης το Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών της Μέλπως Μερλιέ εντόπισε στον Πόντο 1454 ελληνικούς οικισμούς. Ο ελληνικός χαρακτήρας της περιοχής είναι αναμφισβήτητος, καθώς όλος ο οικονομικός βίος, η βιοτεχνία, το εμπόριο και η εκπαίδευση βρισκόταν στα χέρια Ελλήνων. Συνοψίζοντας, υποστηρίζουμε ότι η θρησκεία δεν αντανακλούσε στις περισσότερες περιπτώσεις την καταγωγή. Εθνολογικά οι Έλληνες ήταν η πολυπληθέστερη πληθυσμιακή ομάδα το 1914 με περί τους 700,000  Έλληνες ορθόδοξους, 190,000 μωαμεθανούς ελληνικής καταγωγής και 43,000 Έλληνες κρυπτοχριστιανούς.

Rise Like a Phoenix... Through our own Flames! Ως Φοίνικας Αναγεννιόμαστε μέσα από Φλόγες!

RISE LIKE A PHOENIX...THROUGH OUR OWN FLAMES!
ΩΣ ΦΟΙΝΙΚΑΣ ΑΝΑΓΕΝΝΙΟΜΑΣΤΕ  ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΦΛΟΓΕΣ!

Στη φετινή Eurovision το τραγούδι που κατέκτησε την πρώτη θέση αναφέρεται σε ένα μυθολογικό ελληνικό σύμβολο, τον Φοίνικα, το πτηνό που αναγεννάται μέσα από τις φλόγες του! Φοίνιξ, όπως ακριβώς προφέρεται στην αγγλική γλώσσα. Με έμμεσο τρόπο η ελληνική γλώσσα είναι πάλι στο προσκήνιο ως σύμβολο αυθεντικότητας, πρωτοτυπίας, αισιοδοξίας, δύναμης. 

Είναι ακριβώς αυτό που χρειάζεται σήμερα όλος ο κόσμος: τη γνησιότητα των ιδεών, των έργων, των θεσμών. Πληθαίνουν παντού οι φωνές που υποστηρίζουν τη μοναδικότητα ενός προσώπου ή ενός λαού ή ενός πολιτισμού έναντι της γενικευμένης πολτοποίησης. Ακόμη και η παρουσία του performer αυτό το νόημα έχει: Να υποστηρίξει τη μοναδικότητα των επιλογών και της αισθητικής μας.... Με τις όποιες αντιδράσεις που μπορεί να προκαλέσει μια τολμηρή avant garde παρουσία!

Για να έρθουμε στον ελληνικό πολιτισμό, ένα από αυτά που τον κάνουν μοναδικό είναι η σχέση της Γλώσσας με τη Μνήμη και τον Χρόνο. Ας φέρουμε μερικά παραδείγματα από τον Ηράκλειτο:
"Κάματος εστί τοις αυτοίς μοχθείν και άρχεσθαι", δηλαδή είναι πολύ κουραστικό και ψυχαναγκαστικό να κουράζεσαι και να εξουσιάζεσαι από την κάθε ανάξια εξουσία. 
"Ξυνόν γαρ αρχή και πέρας επί κύκλου περιφερείας", η αρχή και το τέλος ενός μή φαύλου κύκλου είναι ένα και το αυτό και συσχετίζονται με τον Κοσμικό Νου. 
"Άνθρωποι κακοί αληθινών αντίδικοι", δηλαδή οι κακεντρεχείς και κακόβουλοι άνθρωποι εχθρεύονται τους αληθινούς, τους γνήσιους, τους μοναδικούς.
"Μεμνήσθαι δε και του επιλανθομένου ηι η οδός άγει", να θυμόμαστε, να νοιαζόμαστε και για εκείνον που ξεχνάει, πού οδηγεί η οδός... 
"Ξυνόν εστί πάσι το φρονέειν", η φρόνηση, η δυνατότητα συγχρονισμού με τη λογική που διέπει το σύμπαν, υφίσταται εις πάντας. 
"Ήλιος γαρ ουχ υπερβήσεται μέτρα. Ει δε μη, Ερινύες μιν Δίκης επίκουροι εξευρήσουσιν", δηλαδή ούτε αυτός η Ήλιος δεν μπορεί να υπερβεί τα όριά του, το απονεμηθέν μέτρο. Διαφορετικά οι Ερινύες, οι παραστάτες της Δίκης/Δικαιοσύνης θα "του την πέσουν". 

Η απουσία τόνων και πνευμάτων στερεί από το αρχαίο κείμενο την ποιότητά του, όσο και από το νεώτερο. Πιστεύω ότι καλό είναι  το πολυτονικό σύστημα να ξαναγυρίσει στη νέα ελληνική γλώσσα πάραυτα και επίσημα, με κρατική απόφαση. 

RISE LIKE A PHOENIX...THROUGH OUR OWN FLAMES! ΩΣ ΦΟΙΝΙΚΑΣ ΑΝΑΓΕΝΝΙΟΜΑΣΤΕ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΦΛΟΓΕΣ!

RISE LIKE A PHOENIX...THROUGH OUR OWN FLAMES!
ΩΣ ΦΟΙΝΙΚΑΣ ΑΝΑΓΕΝΝΙΟΜΑΣΤΕ  ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΦΛΟΓΕΣ!

Στη φετινή Eurovision το τραγούδι που κατέκτησε την πρώτη θέση αναφέρεται σε ένα μυθολογικό ελληνικό σύμβολο, τον Φοίνικα, το πτηνό που αναγεννάται μέσα από τις φλόγες του! Φοίνιξ, όπως ακριβώς προφέρεται στην αγγλική γλώσσα. Με έμμεσο τρόπο η ελληνική γλώσσα είναι πάλι στο προσκήνιο ως σύμβολο αυθεντικότητας, πρωτοτυπίας, αισιοδοξίας, δύναμης. 

Είναι ακριβώς αυτό που χρειάζεται σήμερα όλος ο κόσμος: τη γνησιότητα των ιδεών, των έργων, των θεσμών. Πληθαίνουν παντού οι φωνές που υποστηρίζουν τη μοναδικότητα ενός προσώπου ή ενός λαού ή ενός πολιτισμού έναντι της γενικευμένης πολτοποίησης. Ακόμη και η παρουσία του performer αυτό το νόημα έχει: Να υποστηρίξει τη μοναδικότητα των επιλογών και της αισθητικής μας.... Με τις όποιες αντιδράσεις που μπορεί να προκαλέσει μια τολμηρή avant garde παρουσία!

Για να έρθουμε στον ελληνικό πολιτισμό, ένα από αυτά που τον κάνουν μοναδικό είναι η σχέση της Γλώσσας με τη Μνήμη και τον Χρόνο. Ας φέρουμε μερικά παραδείγματα από τον Ηράκλειτο:
"Κάματος εστί τοις αυτοίς μοχθείν και άρχεσθαι", δηλαδή είναι πολύ κουραστικό και ψυχαναγκαστικό να κουράζεσαι και να εξουσιάζεσαι από την κάθε ανάξια εξουσία. 
"Ξυνόν γαρ αρχή και πέρας επί κύκλου περιφερείας", η αρχή και το τέλος ενός μή φαύλου κύκλου είναι ένα και το αυτό και συσχετίζονται με τον Κοσμικό Νου. 
"Άνθρωποι κακοί αληθινών αντίδικοι", δηλαδή οι κακεντρεχείς και κακόβουλοι άνθρωποι εχθρεύονται τους αληθινούς, τους γνήσιους, τους μοναδικούς.
"Μεμνήσθαι δε και του επιλανθομένου ηι η οδός άγει", να θυμόμαστε, να νοιαζόμαστε και για εκείνον που ξεχνάει, πού οδηγεί η οδός... 
"Ξυνόν εστί πάσι το φρονέειν", η φρόνηση, η δυνατότητα συγχρονισμού με τη λογική που διέπει το σύμπαν, υφίσταται εις πάντας. 
"Ήλιος γαρ ουχ υπερβήσεται μέτρα. Ει δε μη, Ερινύες μιν Δίκης επίκουροι εξευρήσουσιν", δηλαδή ούτε αυτός η Ήλιος δεν μπορεί να υπερβεί τα όριά του, το απονεμηθέν μέτρο. Διαφορετικά οι Ερινύες, οι παραστάτες της Δίκης/Δικαιοσύνης θα "του την πέσουν". 

Η απουσία τόνων και πνευμάτων στερεί από το αρχαίο κείμενο την ποιότητά του, όσο και από το νεώτερο. Πιστεύω ότι καλό είναι  το πολυτονικό σύστημα να ξαναγυρίσει στη νέα ελληνική γλώσσα πάραυτα και επίσημα, με κρατική απόφαση. 

 
 
 
 

100 Χρόνια από την Αυτονομία της Βορείου Ηπείρου

Στις 17 Μαϊου 1914 υπογράφηκε το περίφημο Πρωτόκολλο της Κέρκυρας μεταξύ των Ελλήνων της Βορείου Ηπείρου και των Αλβανών, με τη διαμεσολάβηση της Διεθνούς Επιτροπής Ελέγχου που αντιπροσώπευε τα έξι κράτη που ασκούσαν επιρροή στη διεθνή πολιτική σκηνή. Η Αγγλία, η Γερμανία, η Αυστρία, η Γαλλία, η Ρωσία και η Ιταλία αποδέχονται το Πρωτόκολλο της Κέρκυρας στις 23 Μαϊου 1914. Οι συνομιλίες και η συμφωνία έγιναν στην Κέρκυρα, στο ξενοδοχείο Bella Venetia. Με το Πρωτόκολλο της Αυτονομίας οι Έλληνες Ηπειρώτες αποκτούσαν αρκετά δικαιώματα: οι ορθόδοξες χριστιανικές κοινότητες αναγνωρίζονταν ως νομικά πρόσωπα,  επιτράπηκε η ελεύθερη ελληνιστί εκπαίδευση, η ελευθερία στη χρήση της γλώσσας, προβλέφθηκε η συγκρότηση μικτών επιτροπών αποτελουμένων από χριστιανούς και μουσουλμάνους για να ασκούν διοικητικά καθήκοντα και απονεμήθηκε αμνηστεία στους Ηπειρώτες αγωνιστές.

Ήδη από τις 17 Φεβρουαρίου 1914 ανακηρύχθηκε η Ανεξαρτησία της Βορείου Ηπείρου με ηγετικά πρόσωπα τον Μητροπολίτη Δρυϊνουπόλεως Βασίλειο, τον Μητροπολίτη Βέλλας και Κονίτσης Σπυρίδωνα , τον Πρωθυπουργό της Αυτονόμου Πολιτείας της Ηπείρου Γεώργιο Χρηστάκη Ζωγράφο, τον υπουργό εξωτερικών Αλέξανδρο Καραπάνο και τον ποιητή και εκδότη της εφημερίδας «Ήπειρος», Γ. Χατζή – Πελερέν. Αυτή όμως η μεγάλη επιτυχία των αδελφών μας Βορειοηπειρωτών δεν έπεσε από τον ουρανό αλλά ήταν το αποτέλεσμα σκληρών αγώνων. Ήδη από τον πρώτο Βαλκανικό πόλεμο είχαν απελευθερωθεί η Πρεμετή, η Μοσχόπολη, η Κορυτσά, η Χειμάρρα και το Αργυρόκαστρο. Καθώς με τη Συνθήκη του Λονδίνου (17 Μαϊου 1913) η επαρχία Κορυτσάς επιδικάζονταν στην Αλβανία, οι Κορυτσαίοι ξεσηκώθηκαν και μάλιστα διατράνωναν ότι δεν θα παραμείνουν «αγέλες προβάτων» αλλά ότι θα θυσιασθούν τονίζοντας «ή Ένωσις ή μεταβολή πάντων εις Τέφραν»! Σχηματίστηκε ο Ιερός Λόχος της Κορυτσάς από 1,200 άντρες. Και οι κάτοικοι της Χειμάρρας αντέδρασαν και έστελναν υπομνήματα στους Ευρωπαίους ηγεμόνες, όπως μας πληροφορεί και ο Γάλλος δημοσιογράφος και φιλέλληνας Rene Puaux. Το πολύ σημαντικό ζήτημα για την ελληνική κυβέρνηση του Ελ. Βενιζέλου ήταν το δίλημμα με το οποίο ήρθε αντιμέτωπη: Βόρειος Ήπειρος ή νησιά του Βορείου Αιγαίου;

Πάντως οι απανταχού Έλληνες (Μανιάτες, Κρητικοί, πρώην Μακεδονομάχοι, Κύπριοι, Σμυρνιοί, ομογενείς από την Αμερική, την Αίγυπτο και τη Ν. Αφρική ) και φιλέλληνες έσπευσαν στον αγώνα των Βορειοηπειρωτών. Έλληνες αξιωματικοί, όπως ο Δημήτρης Δούλης, μπαίνουν δυναμικά στον Εθνικό Αγώνα,  όπως τον αποκαλούν. Η σημαία της Β. Ηπείρου κυματίζει με τον Δικέφαλο Αετό να έχει απλωμένα τα φτερά του, διεκδικητικά…  Ο ένοπλος αγώνας είχε δύο φάσεις: από τον Φεβρουάριου ως τον Μάιο του 1914 με τους πέντε Ιερούς Λόχους οι Έλληνες είχαν μεγάλες επιτυχίες στη Χειμάρρα, στη Πρεμετή, στο Λεσκοβίκι, στο Αργυρόκαστρο, αλλά δυστυχώς και πολλά θύματα. Πολλά ανδραγαθήματα έκαναν οι αγωνιστές του Σπ. Σπυρομήλιου, καθώς και οι Μανιάτες και οι Αιγυπτιώτες! Με την ανακωχή του Απριλίου του 1914 υπογράφεται στη συνέχεια το Πρωτόκολλο της Κέρκυρας…

Όμως ο ένοπλος αγώνας συνεχίστηκε γιατί δεν τηρήθηκε επί της ουσίας το Πρωτόκολλο και τα δικαιώματα που απέρρεαν από αυτό. Από τον Μάιο ως τον Οκτώβριο του 1914 έχουμε τη δεύτερη φάση του Αγώνα. Στον τομέα Χειμάρρας – Δελβινίου οι αυτονομιακοί κράτησαν γερά! Δυστυχώς στις 5 Ιουνίου 1914 η ελληνική κυβέρνηση κάνει μια εντελώς αψυχολόγητη κίνηση και παραχωρεί αμαχητί τη νήσο Σάσωνα που βρίσκεται στον κόλπο της Αυλώνας και έχει τον έλεγχο της Αδριατικής! Οι αξιωματικοί Λεοντογιαννάκος και Στεφανάκος με 170 αγωνιστές από τη Μάνη εξόρμησαν προς απελευθέρωση του Βερατίου, χωρίς κάλυψη και χωρίς ανεφοδιασμό και δυστυχώς στις 18 Σεπτεμβρίου έγινε το Ολοκαύτωμα του Μπερατίου… 

 Στον απελευθερωτικό αγώνα των Βορειοηπειρωτών δεν πρέπει να ξεχνάμε και τη συμμετοχή των γυναικών. Μάλιστα στην Κορυτσά είχε σχηματιστεί Ιερός Λόχος 200 γυναικών. Επίσης είχαν σχηματιστεί πανελλήνιοι σύλλογοι γυναικών και επιτροπές δεσποινίδων… Η νεολαία ακόμη δεν έμεινε αμέτοχη με καίρια τη συμβολή της Ζωσιμαίας Ακαδημίας Ιωαννίνων. Εμείς ως Μακεδόνες τιμούμε τους αγώνες των Ηπειρωτών αφού και ο Μέγας Αλέξανδρος Ηπειρώτης ήταν από την πλευρά της μάνας τους Ολυμπιάδας!

Θα  ήθελα να ευχαριστήσω ιδιαίτερα τον ερευνητή και συγγραφέα κ. Φιλόθεο Κεμεντσετζίδη για την λεπτομερέστατη μελέτη του σχετικά με την Αυτονομία της Β. Ηπείρου, που ανέπτυξε στην Ηπειρωτική Εστία και στους Δεσμούς Ελλήνων.