Ένας
μεγάλος δάσκαλος, ένας Ιεραπόστολος του Λόγου και του Ήθους στην Ελλάδα και ανά
τον κόσμο είναι ο Νίκος Καζαντζάκης (Ηράκλειο Κρήτης 1883 – Freighbourg Γερμανίας 1957). Το
έργο του είναι διαχρονικό γιατί με την πένα του ο Καζαντζάκης κατάφερε να
διεισδύσει στην Ανθρώπινη Ψυχή και να την ανατάξει στην θέση που της αρμόζει:
δίπλα στον Ανθρώπινο Νου!
Γιατί
τί άλλο είναι ο Άνθρωπος παρεκτός Πνεύμα και Ψυχή; Στοχαζόμαστε για χίλια δυό
πράγματα εκτός από το βασικότερο: την ανθρώπινη φύση. Αυτό πρέπει να εξετάσουμε πρώτα, τι είναι
αυτό το έμβιο όν που λέγεται άνθρωπος ώστε να δώσουμε λύσεις… Αν δούμε, αν
καταλάβουμε ποιο είναι το βασικό, το
κυρίαρχο χαρακτηριστικό της ανθρώπινης φύσης, τότε θα γίνουμε οι ίδιοι
ευτυχισμένοι και θα κάνουμε και τους συνανθρώπους μας ευτυχισμένους.
Ο άνθρωπος, λοιπόν, είναι πρωταρχικά και κύρια
Ύπαρξη Πνευματική και Ψυχική. Επομένως οι ανάγκες του είναι Πνευματικές και
Ψυχικές πρώτα και κυριότερα! Όπως δεν ζεις χωρίς ψωμί έτσι δεν ζεις χωρίς
πνευματικά ερεθίσματα και χωρίς Αγάπη (ψυχικό ερέθισμα).
Διανόηση και Συναισθηματική νοημοσύνη πάνε
μαζί. Και είναι πιο σημαντικοί παράγοντες για την ανθρώπινη ύπαρξη από ό,τι τα
υλικά μέσα επιβίωσης. Το Πρόσωπο για να ζήσει χρειάζεται ,περισσότερο από κάθε
τι άλλο εφόδιο, τις πνευματικές και ψυχικές αρετές που θα το κάνουν να σταθεί
στα πόδια του για βγάλει μόνο του το ψωμί του.
Δηλαδή
χρειάζεται εκτίμηση, σεβασμό, ευγένεια, υποστήριξη, προστασία και, το κυριότερο,
χρειάζεται υψηλό ηθικό αξιοπρέπεια και κάποιο νόημα για να πορευθεί στην ζωή.
Όλα τα παραπάνω, όπως ανέφερα ήδη, είναι ανάγκες και όχι επιθυμίες. Είναι
δηλαδή απαραίτητα και όχι αμελητέα χαρακτηριστικά και εφόδια της ανθρώπινης
Φύσης , που με τον καιρό γίνονται ή πρέπει να γίνουν αναπόσπαστα στοιχεία της
ανθρώπινης Κοινωνίας.
Ας
θυμηθούμε τους νέγρους δούλους στην Αμερική, οι οποίοι επί πέντε αιώνες (15ος
-19ος αι.) ζούσαν σε καθεστώς σκλαβιάς… Όμως έπρεπε να αναπνεύσουν!
Και το κατάφεραν με το τραγούδι που ήταν, για όλον αυτόν τον καταπιεσμένο και
θλιμμένο κόσμο, μια πνευματική και ψυχική αναπνοή, μια απαραίτητη για την
επιβίωση του ανθρώπινου είδους διέξοδος.
Γιατί
χωρίς την τέχνη, την επιστήμη, την δημιουργία και την ψυχική ισορροπία ο
άνθρωπος παύει να είναι άνθρωπος… πέφτει στο επίπεδο του απλού ζώου και αυτό
δεν το αντέχει, τον τρελαίνει!
Εκφράζοντας
τις προσωπικές μου σκέψεις στο παρόν δοκίμιο, φίλες και φίλοι αναγνώστες,
νομίζω πως αποτίνω καλύτερα τον φόρο τιμής που αρμόζει στον μεγάλο Έλληνα
λογοτέχνη, στοχαστή και φιλόσοφο Νίκο Καζαντζάκη. Εξάλλου αυτό ήθελε και
εκείνος. Την μετουσίωση των αρχέγονων ανθρώπινων χαρακτηριστικών σε ατομικά και
κοινωνικά Ιδανικά, δηλαδή την συμφιλίωση της βιολογικής μας φύσης με τον
πολιτισμική και κοινωνική πραγματικότητα και εξέλιξη.
Ο Νίκος
Καζαντζάκης αναγνωρίζεται ως ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους
Έλληνες λογοτέχνες και ως ο περισσότερο μεταφρασμένος παγκοσμίως. Ήταν
ένας από τους πιο σεβαστούς από το λαό και από τους πλέον αναγνωρισμένους στο
εξωτερικό συγγραφείς. Από το 1945 ως το 1948 ήταν πρόεδρος της Εταιρείας
Ελλήνων Λογοτεχνών.
Έγινε
ακόμα γνωστότερος μέσω της κινηματογραφικής απόδοσης των έργων του «Ο
Χριστός Ξανασταυρώνεται» «Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά», «Τελευταίος
Πειρασμός». Άλλα σημαντικά πεζά έργα του είναι τα εξής: «Καπετάν Μιχάλης»,
«Αδελφοφάδες», «Ο Φτωχούλης του Θεού», «Αναφορά στον Γκρέκο», «Ασκητική», τα
Ταξιδιωτικά του και πολλά θεατρικά. Το έργο που ο ίδιος θεωρούσε το
σημαντικότερο όλων, το opus magnum της
συγγραφής του, είναι το ποιητικό έπος «Οδύσεια»
σε 33.333 στίχους!
Όπως
λένε οι βιογράφοι του, ο Καζαντζάκης κανονικά έπρεπε να είχε αρχίσει τη
σταδιοδρομία του ως δικηγόρος και όχι ως συγγραφέας ή δημοσιογράφος. Για
δικηγόρο τον προόριζε, άλλωστε, ο πατέρας του, ο καπετάν Μιχάλης, αφού πρώτα
τον μύησε στην αγάπη και στο δέος της λευτεριάς. Στις σφαγές του 1889 τον πήρε
από το χέρι κατά το ξημέρωμα της πρώτης αιματοβαμμένης νύχτας, τον πήγε στην
Πλατεία με τα λιοντάρια και τον έβαλε να προσκυνήσει τα παγωμένα πόδια των
παλικαριών των κρεμασμένων από τους Τούρκους στον θεόρατο πλάτανο. Ήταν
τουρκοκρατούμενη τότε η Κρήτη και μαχόταν για λευτεριά. Εκείνη η εικόνα και η
εμπειρία δεν έφυγαν ποτέ ούτε από τη σκέψη του ούτε από την καρδιά του…
Η
λογοτεχνική γλώσσα και το ύφος του Καζαντζάκη μας είναι οικεία από τα σχολικά
μας χρόνια. Σας υπενθυμίζω λίγο από την ατόφια χάρη του έργου του παραθέτοντας
ένα απόσπασμα από το μυθιστόρημα «Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται». Πρόκειται για την
περιγραφή του ερχομού των κατατρεγμένων Ελλήνων προσφύγων από την Αρτάκη της
Προποντίδας σε ένα πλούσιο χωριό κάτω από το βουνό της Σαρακήνας:
«Κουράγιο,
παιδιά μου, φώναζε ο παπα-Φώτης και πηγαινόρχουνταν ανάμεσα στο κοπάδι του.
Κουράγιο, τώρα θα ‘ρθουν οι προεστοί, τώρα θα ‘ρθει ο παπα-Γρηγόρης ,
τελειώνουν τα βάσανά μας… Θα ρίξουμε πάλι ρίζες στο χώμα, δεν θα χαθεί το
Γένος! Βουή χαρούμενη σηκώθηκε, σα βουβούνισμα μελισσιού και κατακάθισε πάλι. Μερικές
γυναίκες άνοιξαν τον κόρφο τους, έβγαλαν το βυζί, προσθήλιασαν τα μωρά τους, να
μην κλαίνε. Ο άντρακλας ακούμπησε το λάβαρο στη γης κι ο εκατοχρονίτης γέρος άπλωσε
τη ροζωμένη χερούκλα του στο σακί με τα κόκκαλα των νεκρών προγόνων που
κουβαλούσε για να θεμελιώσουν την νέα τους πολιτεία…»
